Zakazane na maturze! – Dział: Termoregulacja

Język polityków nie nadaje się na maturę. Jest zbyt ogólnikowy i nieprecyzyjny. Jeśli używamy słów, które nie mówią o konkretach, nie dostaniemy punktów za odpowiedź na maturze z biologii.

Dlatego nie zapomnij kilku kwestiach, gdy piszesz o termoregulacji. Poniżej spisałem trzy przykłady zwrotów zakazanych na maturze, które wystarczy doprecyzować i lepiej opisać, by pozwoliły na zdobycie punktów.

Parowanie wody

Termoregulacja zwierząt, w tym człowieka, to jeden z najczęstszych tematów maturalnych. Wśród mechanizmów termoregulacji często pada pytanie o wyjaśnienie roli parowania wody w schładzaniu organizmu, zarówno drogą pocenia się skóry czy parowania z dróg oddechowych. Dla wielu maturzystów temat wydaje się łatwy do wyjaśnienia, ale często zapominają o kluczowej części i nie dostają punktu. Brakującym elementem odpowiedzi jest uwzględnienie informacji, że woda parując odbiera energie cieplną z organizmu.

Przykład błędnej odpowiedzi: Woda z potu parując ochładza organizm/ chroni przed przegrzaniem.

Przykład poprawnej odpowiedzi: Woda z potu parując odbiera energię cieplną z organizmu i dzięki temu ochładza go/chroni przed przegrzaniem.

Przykład błędnej odpowiedzi: Woda parując z dróg oddechowy ochładza organizm/ chroni przed przegrzaniem.

Przykład poprawnej odpowiedzi: Woda parując z dróg oddechowy odbiera energię cieplną z organizmu i dzięki temu ochładza go/ chroni przed przegrzaniem.

Rozszerzenie naczyń krwionośnych

Termoregulacja zwierząt, w tym człowieka, to jeden z najczęstszych tematów maturalnych. Wśród mechanizmów termoregulacji często pada pytanie o wyjaśnienie roli układu krwionośnego w pozbywaniu się nadmiaru ciepła. Krew jest nośnikiem ciepła, więc gdy dopłynie do naczyń krwionośnych skóry, oddaje ciepło do otoczenia i tym samym ochładza organizm.  Jednak, aby dostać punkt na maturze musisz dodać jeszcze jeden element wyjaśnienia.  Brakującym elementem odpowiedzi jest uwzględnienie informacji, że naczynia krwionośne rozszerzają się co powoduje napływ większej ilości krwi i tym samym szybkie pozbycie się nadmiaru ciepła z organizmu.

Przykład błędnej odpowiedzi: Krew napływająca do naczyń krwionośnych skóry pozwala na szybkie oddanie nadmiaru ciepła do otoczenia, co prowadzi do ochłodzenia organizmu.

Przykład poprawnej odpowiedzi: Gdy naczynia krwionośne w skórze rozszerzają się, napływa do nich więcej krwi, co pozwala na szybkie oddanie nadmiaru ciepła do otoczenia i prowadzi do ochłodzenia organizmu.

Ochładzanie organizmu

Organizmy stałocieplne to organizmy, które są w stanie utrzymać stałą temperaturę ciała niezależnie od temperatury otoczenia. Do stałocieplnych należą tylko ptaki i ssaki. Utrzymanie stałej temperatury ciała jest możliwe dzięki mechanizmom termoregulacji, czyli regulowania temperatury ciała. Jednym z nich są mechanizmy pozbywania się nadmiaru ciepła np. pocenie się czy rozszerzanie naczyń krwionośnych w skórze. Mówiąc o tych mechanizmach, CKE w ostatnich latach zakazała używania zwrotu, który sama wcześniej używała.

Tym zakazanym zwrotem jest „ obniżenie temperatury ciała”. Zwrot ten został uznany za nieprecyzyjny i niejednoznaczny, gdyż organizmy stałocieplne, jak sama nazwa mówi, utrzymują  stałą temperaturę ciała, a nie ją obniżają. Zamiast tego zwrotu używajcie określenia ochładzanie ciała. Dodatkowo na zakończenie odpowiedzi dotyczących mechanizmów termoregulacji u stałocieplnych najlepiej zakończyć swoją odpowiedź, że mechanizmy te mają na celu utrzymanie stałej temperatury ciała.

Przykład błędnej odpowiedzi: Woda z potu parując odbiera energię cieplną z organizmu i dzięki temu obniża temperaturę ciała.

Przykład poprawnej odpowiedzi: Woda z potu parując odbiera energię cieplną z organizmu i dzięki temu ochładza organizm/ chroni przed przegrzaniem (co pozwala utrzymać stałą temperaturę ciała).